زمانی که «دیجیتال» بر «تحول» می‌چربد؛ تجربه‌ای از رویکرد تحول دیجیتال در یکی از سازمان‌های فناوری‌محور کشور

اتفاقی نظیر موارد مطرح شده در مقدمه این تجربه، ابتدای تابستان 1398 برای ما رخ داد. در این زمان، با توجه به الزام بانک مرکزی و انتشار سند «بانکداری آینده و تحول دیجیتالی»، بسیاری از بانک‌های دولتی کشور (که در غالباً بلوغ دیجیتال مطلوبی نداشتند)، مترصد تولید اسنادی برای دیجیتالی سازی بانک خود شدند. نفسِ «الزام» به تحولی بنیادین برای سازمان‌هایی بزرگ و نیز امکان‌پذیر بودن این موضوع، جای بحث بسیار دارد و دستورات این چنینی، معمولاً مستندسازی‌های بدون فایده رقم می‌زند؛ اما این رویکرد موضوع مطلب حاضر نیست و نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر است.

در جلسات ابتدایی راهبری پروژه، قرار بر این شد که شرکت الف (به دلیل قراردادهای محرمانگی از اعلام نام شرکت معذوریم) به عنوان ناظر پروژه، رابط تیم تدوین سند (تیم ما) با بانک‌های طرف قرارداد گردد. جلسات ابتدایی به دنبال تبادل نظر در ارتباط با رویکردهای موجود و اتخاذ روش تدوین سند سپری شد. رویکرد تیم ما در حوزه دیجیتالی سازی سازمانی، توجه ویژه به مباحث نرم تحول بود، به نحوی که در پیشنهادهای اولیه‌مان، سخنی از فناوری‌های نوظهور، مثل اینترنت اشیا یا بلاکچین، به میان نیاوردیم؛ چرا که بلوغ دیجیتال بانک‌های مخاطب را در سطوحی می‌دانستیم که پیاده‌سازی چنین فناوری‌هایی بدون زیرساخت‌های نرم، اتلاف پول و وقت پروژه بود. اما سیگنال‌هایی که از سوی تیم شرکت الف دریافت شد، نشان‌دهنده آن بود که رویکردهای سخت و فناورانه برای این شرکت و پروژه در اولویت می‌باشد.

با توجه به تعارض دیدگاه‌ها از جانب طرفین، تیم ما به ادامه پروژه دعوت نشد. قطعاً عدم همکاری برای پروژه‌ای از این جنس، مطلوب هیچ تیمی نیست، اما درس آموخته‌های این پروژه و مشاهده تفاوت‌های دیدگاه‌ها، تجربه‌ای ویژه برای ما بود. بی‌اعتنایی تیم شرکت الف در قبال موضوعاتی نظیر فرهنگ دیجیتال، حکمرانی تحول دیجیتال، تجربه دیجیتال مشتری و بازطراحی فرایندها، درس بزرگی برای ما که در ابتدای این مسیر هستیم، به ارمغان آورد. رویکردهای این چنینی که فناوری را بر جنبه‌های مدیریتی غالب می‌داند، مختص سازمان‌های کشور ما نیست؛ اما مایه تعجب است که با وجود به‌روش‌[1]‌های متنوع بین‌المللی در این رابطه، هنوز هم سازمان‌های داعیه‌دار حوزه فناوری، دچار تله‌هایی این چنینی و رویکردهای مدگرا می‌شوند.

تحول دیجیتال از جنس هیچ چیزی نیست که تا به حال دیده‌اید. پس اگر به منظور تحول دیجیتال در سازمان‌هایتان، از روش‌های سنتی استفاده نموده‌اید، انتظار تغییری درخور نام تحول دیجیتال نداشته باشید. مستندسازی‌های بی‌هدف، مهندس‌زدگی‌ها، کار کردن در سیلوهای سازمانی و بی‌توجهی به نگاه راهبردی و فرایندی، موضوعاتی هستند که به کارگیری به‌روز ترین فناوری‌های هوش مصنوعی و رایانش کوانتمی هم توانایی مقابله با آن‌ها را ندارد.

لطفاً زمانی که اسناد و مستندات تحول دیجیتال سازمان‌ها عبارت «تحول دیجیتال» را مشاهده می‌کنید، دست خود را روی کلمه «دیجیتال» بگذارید؛ این عبارت معنایی فراتر از «تحول و تغییر سازمان در عصر دیجیتال» ندارد. تحول در تفکرات سنتی و غیر سیستمی ماموریت اصلی تحول دیجیتال در سازمان است.